Türk Savunma Sanayi Genel Başlığı

[Sami Karakoç]

 

[Onur Adıbelli]

Prototipler için motorlar temin edilmiştir. Burda sorun olsa 2026'da 3 tane prototip ile asıl uçuş testlerini yapacağız demezdi TUSAŞ CEO'su. 2028 sonu, 2029 başında hava kuvvetlerine ilk teslim edilmesi planlanan 2 filo Kaan için F110 alabilir miyiz sorusuna ise şu anda hiç kimse net cevap veremez. 2028 sonunda dünyada, ABD'de ve bizde nasıl bir resim olacak bunu şimdiden bilmek mümkün değil.
Ama havacılık ve askeri teknolojiler meraklısı biri olarak çinko karbon fikrimi merak eden varsa, yıl sonuna kadar F35, CAATSA ve motor mevzularında olumlu gelişmeler bekliyorum. Trump bile sırf kendi isteği ile bunları bize veremiyor. Kongre-ABD başkanı arasında bir sürecin işletilmesi gerekiyor, çünkü NDAA ve CAATSA konuları resmi süreçler gerektiriyor yasal değişiklik için. Süreci hep birlikte takip edeceğiz.
Kaan için milli motor ise eninde sonunda yapılacak ki yapılıyor da zaten, seneye çekirdek motorun ateşlenmesini ve ilk prototipi kanlı canlı görürüz muhtemelen TF6000 gibi. TF35000 dibine kadar zor bir proje olsa da bizim bunu yapacak teknolojik alt yapımız ve üretim gücümüz var ama eşyanın tabiatı gereği uzunca bir geliştirme ve test süreci gerekiyor. Bunu kısaltmanın bir yolu yok. 100 senedir motor üreten ABD F35'in F135 motorunu kaç yılda bitirmiş bakarsanız bunu daha iyi anlayabilirsiniz. Sürecin uzun olmasının sebebi inanılmaz yüksek sıcaklara dayanıklı süper alaşımlar geliştirilmesinin zorluğu ve belki yüzlerce farklı testin farklı farklı rejimlerde defalarca kez doğrulanması gerekliliği. Yani motor hazır olsa bile sadece test süreci minimum 2-3 yıl sürüyor. Bu her türlü motor için geçerlidir. Yoksa motor tasarlamakta bir şey yok. 2030'ların ortasında motor diye bir problemimiz olmayacak ama o tarihe kadar maalesef buna benzer çok fazla tartışma yaşayacağız, Kaan hani milliydi vs vs diye. Halbuki bu iş zaten böyle yapılır. Bir silah sistemi yaparken başlangıçta elinde olmayan teknolojileri/komponentleri alabiliyorsan başka ülkelerden hazır alıp ilk partilerde kullanırsın. O ürünün milli varyantını geliştirdiğinde ise milli olanını kullanırsın ve dışa bağımlılığın ortadan kalkar. Bizden çok daha önce bu işlere başlamış Fransa bile Rafale uçaklarında başlangıçta Amerikan F414 motorlarını kullanmış, sonra kendi motorlarına geçiş yapmışlardı. Bu örnekler çoğaltılabilir. Ama artık bilen de bilmeyen bu konularda ahkam kesmeye başladı.

 

[Emrah Duvar]

Hakan Fidan'ı söylediklerinde bir yanlış yok. Kaan'ın ilk parti üretimi olacak 2 filo için motor hiç bir zaman yerli motor planlanmadı. F110 motorları hedefti ve lisans altında TEI'de üretilmesi planlandı. Ama Caatsa yaptırımları nedeni ile bu talep kongrede bekliyor.

Aslında caatsa yaptırımları nedeniyle bir çok talep bekliyor. Hakan Fidan birazda buna laf çakmaya çakmış ama orası olmamış. Alternatif diyerek. Caatsa'dan bizi çıkartın demek istemiş.

Haluk Görgün'ün söylemi ile aynı tweet teki başlık kısmı farklı. Orada bir hata var. Başlıkta Kaan yabancı yerine yerli motor üzerinden planlandı yazıyor. Ama tweet altındaki kısımda Haluk Görgün'de ilk partiler için f110 motorunun hedeflendiğini söylüyor.

Yani ikisi de aynı şeyden bahsediyorlar.

Bu arada arda bugün attığı tweette 5 prototipte kullanılacak olan 10 adet f100 motorunun caatsa yaptırımları öncesi alındığını ve Türkiye'de olduğunu söyledi. O diyorsa doğrudur.

Özetle 1 yer testleri için uçmayacak prototip + 5 uçacak prototip için elimizde motorlar var. 2028 yılına kadar testler devam edecek. Yani orada ki süreçte bir aksama yok. Kaan'ın şu aşamada durması söz konusu değil. İsmail Saymaz yalan haber yapıyor.

2032 yılında tf35000 seri üretimi planlanıyor.

Bu 4 yıllık arada (2028-2032) bir belirsizlik var.

Hem Hakan Fidan hem de Haluk Görgün ilk parti olan 2 filo Kaan'ın yabancı motoru için ikisi de alternatiflere gideriz demişler ama o iş yalan. Alternatifimiz Rusya ve Çin. Onlarda sevseler vermezler. Çinlilerin j20 için yerli motorlarını yapması 10 seneden uzun sürdü. Niye versinler ki aramızda askeri anlamda bir stratejik anlaşmada yok. Rusya'da şu konjektürde çok zor ihtimal.

Ya 2028'e kadar f110 motor işini amerika ile çözeceğiz. Çözemedik yerli motor için 4 yıl bekleyeceğiz. Seri üretim o zaman başlayacak.

nasıl yok senin anlattığın şeyde bile eğer olmazsa 4 yıl aksıyor en iyi ihtimalle

 

[Doruk Ata TANRIVERDİ]

Türk Savun MA Sanayi Genel Başlığı

 

[Murat Yenilmez]

nasıl yok senin anlattığın şeyde bile eğer olmazsa 4 yıl aksıyor en iyi ihtimalle

Ben Hakan Fidan'ı konuşmasında bunu söylemediğini aktarıyorum.

Ya da İsmail Saymaz'ın süreç durdu açıklamasının doğru olmadığını gösteriyorum.

Şu anda duran bir süreç yok. Kaan programa uygun geliştirilmeye devam ediyor.

Ayrıca şahsi fikrim yıl sonuna kadar caatsa işi çözülecek. Trump-rte basın toplantısı sonrası iki tarafta ortak bir yolda anlaşmışlar olmalılar ki yapacak bazı şeyler var dendi. Onlar ne ise artık.

Tei'nin her ay maksimum 2 motoru lisans altında üretme imkanı var. Caatsa bu yıl sonunu bırakın 1 sene sonra bile çözülse seri üretime f110 motorları yetişir.

Bu yüzden 2028 de seri üretim aksayacak demek tamamıyla doğru değil.

Ben süreci sizlere net açıkladım. Şu günkü duruma göre bunu yaptım. Yarın caatsa çözülür işler bir anda değişir normale girer.

 

[Ata B. Oğuz]

2028 Seçimlerine kadar Savunma Sanayii'de havacılık adına müspet gelişmeleri unutalım.

HSS işi için dışa bağımlı değiliz, tek olumlu kısım bu. Elbette Roketsan ve Aselsan ile de mühimmat açısından iyi ilerliyoruz ve seri üretimlerde sorun yok.

Ancak Havacılık için müspet gelişmeler ancak 2030'larda görebileceğiz, bu süreçte de Yunanistan'a karşı hava üstünlüğünü vereceğiz, buna bir çözüm yok.

 

[Oğuzhan Sesko]

Recep yine Fidan'a toz kondurmamış.

 

[Gürkan Akdeniz]

Her alanda olduğu gibi burada da yalanın, sahtekarlığın bini bi para.
Paragraf paragraf açıklama yapan arkadaşlar beşinci enternasyonal ile parti genel sekreteri adayı sanırım.

 

[Murat Yanut]

Recep yine Fidan'a toz kondurmamış.

Vallahi Recep mazlumun, ezilmisin yanındadır.

Bknz akturkoglan
Bknz buruk

 

[Murat Yenilmez]

2028 Seçimlerine kadar Savunma Sanayii'de havacılık adına müspet gelişmeleri unutalım.

HSS işi için dışa bağımlı değiliz, tek olumlu kısım bu. Elbette Roketsan ve Aselsan ile de mühimmat açısından iyi ilerliyoruz ve seri üretimlerde sorun yok.

Ancak Havacılık için müspet gelişmeler ancak 2030'larda görebileceğiz, bu süreçte de Yunanistan'a karşı hava üstünlüğünü vereceğiz, buna bir çözüm yok.

Bu konu hakkında biraz yorum yapayım isterim.

Hava üstünlüğünde geri kalma mevzusunda Hava Kuvvetlerinin de ciddi bir payı var aslında.

Buna değinmek istiyorum.

Hava, Kara ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığına baktığımızda neden Deniz Kuvvetleri her zaman daha planlı ve düzgün bir işleyiş biçiminde olduğunu şuradan anlayabilirsiniz.

Deniz Kuvvetlerinde Armerkom ( Araştırma ve Geliştirme Merkez Komutanlığı) 1991 yılında kurulmuş iken Hava Kuvvetlerinde aynı birim 2025 yılında kuruldu. Kara Kuvvetlerinde ise buna tam karşılık gelen bir komutanlık bulunmuyor.

Yani 90 yıllardan beri Deniz Kuvvetleri kendi ihtiyaçlarına göre araştırma ve geliştirme faaliyetlerini kendi bünyesinde yaparken Hava Kuvvetleri 2025 yılında ancak akıl edildi bunu. Bu zamana kadar MSB üzerinden gidiliyordu.

Bu yüzden Deniz Kuvvetlerimiz yeni donanım ve modernizasyon konusunda daha düzgün bir ilerleyişe sahip oldu.

Mesela Hava Kuvvetlerinin yıllardan beri hep 2 tip uçak isteği olmuştur. F16/F4. Sonrasında F35/F16. Sonrasında Kaan/F35.

Sebebi için ne kadar fazla tip uçak o kadar bakım ve operasyonel zorluklar denmiştir.

Ama çevremizdeki ülkelere bakınca bizim gibi 2 tip uçak şartı saçmalığına uyan başka bir ülke yok. Savaş uçağı almak en zor kalemlerden birisi. Ülkeler modern uçak alımı fırsatını gördü mü bunu kaçırmıyorlar. Kaç tip uçak olursa olsun deyip alıyorlar.

Halbuki zamanında bize EF çok uygun şartlarda teklif edilmişti. Ama f35 alınacak diye bu teklifi kabul etmemiştik. Ef ın bakım maliyetleri ve motorun farklı olması vb nedenler ile istenmedi. Şimdi almak için kapısında yatıyoruz.

Özetle bu ve bunun gibi olaylar nedeni ile dediğiniz gibi bugün itibarı ile hava üstünlüğüne sahip değiliz. 2030'lara kadarda bu böyle gidecek gibi. Ne Anka ne de Kızılelma bunu değiştirmeyecek. Zaten Kızılelma için TF10000 gelmesi gerekiyor. Bu bile 2027-2028 leri bulacak. Elimizde kaç tane Ukrayna motoru var Allah bilir. Ama bir elin parmağını geçeceğini sanmıyorum.

Ayrıca Yunanlılar sanırım modernize edilen 40. Viperı yeni teslim aldılar. Rafael ile birlikte aesa radarlı olarak görüş ötesinde hamleyi ilk onlar yapabiliyor. Hint-Pakşstan savaşında gördük. Görüş ötesi ilk ateşleme kabiliyetin ne kadar önemli olduğunu.

Bazen görüyorum ellerinde 40 meteor füzesi var. Bunlar ne yapacak diyenleri. Onlara Ukrayna savaşını örnek veriyorum. Bir bakarsınız bir gecede 40 meteor füzesi 300 tane olmuş. Olası bir yunan-Türkiye savaşında karşı tarafın mühimmat sıkıntısı çekeceğini düşünmek aptallıktan başka bir şey değil.

 

[Ata B. Oğuz]

Hürjet güzel kuş. Mühendisler, teknikerler ve tüm emeği geçenlere teşekkürler.

Dipnot: Maalesef yine motor sorunu olan bir proje. Seri üretime başlamadı.

 

[Murat Yanut]

Hürjet güzel kuş. Mühendisler, teknikerler ve tüm emeği geçenlere teşekkürler.

Dipnot: Maalesef yine motor sorunu olan bir proje. Seri üretime başlamadı.

Ekli dosyayı görüntüle 304428

İnsanın sinirleri bozuluyor

 

[Ata B. Oğuz]

İnsanın sinirleri bozuluyor

Motor olarak bağımsızlık elde etmek önemli ama bunu her platform için yapamayız zira ekonomimiz buna uygun değil. Hem Kaan hem Hürjet için motor üretmek külfeti bir kenara vaktimizin yetmeyeceği bir olay. F404 Ölçeğinde bir motor projemiz de yok.

Yani bu kuşun özgürce uçabilmesi için ABD motorlarına muhtacız.

 

[Halim Kırıkçı]

Amerika herturlu oyalıyor, yerli motor içinse en iyi ihtimal 7 8 seneden bahsediyor herkes ,peki biz neden savaş uçağı filosunu güçlendirmek icin bastirmiyoruz ?
İsrail İran saldırıları sonucu önemi dahada ortaya çıktı ki biz havada ciddi olarak yetersiziz ,adamlar 2000 km öteye gidip eğlenir gibi vurdular f35lerle

 

[Murat Yenilmez]

Motor olarak bağımsızlık elde etmek önemli ama bunu her platform için yapamayız zira ekonomimiz buna uygun değil. Hem Kaan hem Hürjet için motor üretmek külfeti bir kenara vaktimizin yetmeyeceği bir olay. F404 Ölçeğinde bir motor projemiz de yok.

Yani bu kuşun özgürce uçabilmesi için ABD motorlarına muhtacız.

Aslında tam öyle değil.

Gözden kaçırmış olabilirsiniz diye yazayım istedim.

Hürjet motoru geliştirmesini Baykar yapacak. Baykar 20.000 librelik bir motor için Ukrayna motorsich desteği ile bir çalışma başlattı. Resmi olarak başladı. Ama henüz tasarım aşamasında. Motor gücü çok yüksekte olmadığı için 6-7 sene içinde seri üretime sokulabilecek bir proje. Bir de Ukrayna motorsich ile Tei'nin malzeme metalurjisi desteği de varken.

Medya kaynağı olarakta Kıbrıs teknofest sırasında sanırım mayıs 2025'teydi Tolga Özbek bu konuyu halka duyurdu.

Bir diğer konu temmuz 2025'te GE ile Tei arasında bir mutabakat imzalandı. F404 motoru için. Eğitim uçağı ve Türk Yıldızları uçakları kapsamında Amerika motor konusunda bir sıkıntı çıkarmayacaktır. Keza İspanya'nın tedarik edeceği 45 uçak içinde.

İleride Hürjet'in silahlı versiyonu ve amerikanın onaylamadığı 3. ülkelere satışında motor tabi ki ciddi bir engel. Ama o noktaya gelene kadar seri üretim hattı zaten bir süre dolu çalışacak.

Şu anda kesinleşen 17 adet Türkiye'nin, 45 adet İspanya'nın siparişi var.

Mesela İngiltere eğitim uçağı ihalesinde mevcut Hawk'ların yerini almaya en uygun adaylardan birisi Hürjet. Son dönemdeki ikili ilişkileri ve İspanya satışı düşünülünce olmayacak bir şey de değil. İngiltere'de ihaleyi Hürjet alırsa amerika motor vermiyorum diyemez.

Bu yüzden hürjet motor konusu Kaan'a göre daha basit yollardan çözülebilecek bir süreç şeklinde ilerliyor.

 

[Murat Yenilmez]

Her alanda olduğu gibi burada da yalanın, sahtekarlığın bini bi para.
Paragraf paragraf açıklama yapan arkadaşlar beşinci enternasyonal ile parti genel sekreteri adayı sanırım.

Ben paragraf paragraf açıklamayı zaten sizin gibiler için yapmıyorum. Okumazsınız olur biter.

Konu hakkında bilgi isteyen, merak eden kişiler için yapıyorum. Yorumunuzu görünce zaten bilgi almak değil amacınız.

Ayrıca kimin hangi partili olduğunu nereden biliyorsunuz da böyle ithamlar ile insanları suçluyorsunuz?

Savunma sanayi konusu partiler ya da hükümetler üzeri bir konudur benim gözümde. Benim gibi 35 yıldır bu sektörü yarı profesyonel olarak takip eden birine bu yakıştırma enteresan.

 

[Murat Hülagü]

Bu motor sorunun şimdi gündem olması çok saçma abdnin bize motor vermeyeceği en başından belliydi zaten ee sende motor üretemezsin öylece kalırsın işte tüm projeler durur

 

[Murat Yenilmez]

Bu motor sorunun şimdi gündem olması çok saçma abdnin bize motor vermeyeceği en başından belliydi zaten ee sende motor üretemezsin öylece kalırsın işte tüm projeler durur

Aslında sıkıntı zaman konusu değildi. Yerli motor geliştirme başlangıç tarihi doğru bir tarihti.

Sürecin aynı Altay tankı motoru gibi yanlış yürütülmesinden kaynaklıydı. Hükğmet tarafından BMC işe karıştırılarak çok büyük yanlış yapıldı.

Aralık 2017'de Rusya ile S400 anlaşması imzalandı. Amerika bir çok kez bizi caatsa yaptırımlarına dahil ederim demesine rağmen bu anlaşma yapıldı.

Sonrasında caatsa yaptırımları düşünülerek Kaan için yerli motor adımı atıldı. Ama saçma sapan bir yol ile. Aynı altay tankında olduğu gibi iş trmotor üzerinden bmc firmasına verildi. Sıfır tecrübe ile üstelik. İşte birilerine katkı sağlansın diye. Kasım 2018 yılında bu anlaşma yapıldı. Yani tf35000 motor başlangıç tarihini bu olarak baz alabiliriz.

Zaman geçtikçe baktılar bmc bunu beceremeyecek. Altay tankında da motor konusunda zaten çok geride. O zaman trmotor hisseleri tamamı ile 6 Aralık 2021 tarihi ile Tusaş'a devredilerek motor geliştirme sürecine Tei dahil edildi.

Caatsa yaptırımları bu arada Nisan 2021'de yürürlüğe girdi. Bu tarihten önce prototipler için 10 adet f110 motoru amerikadan alındı.

Tei tf35000 motor sürecine dahil olunca Mahmut Akşit seri üretim için 10.5 yıl gibi bir zaman verdi. Takibi 2032 yılına denk geliyordu bu tarih. Buna göre de Tei motor sürecini zaten ilerletiyor. Aralarda siyasetçiler saçma tarihler verselerde Mahmut Akşit 2032 yılını sürekli vurguladı.

Aslında hükümet o büyük hatayı yapmasa ve 2018 yılında işi doğrudan Tei'ye yani Mahmut Akşit ve ekibine bıraksa 2019 gibi bir tarihte tf35000 motoru seri üretime hazır hale gelecekti.

Yani Kaan'ın ilk seri üretimi yerli motor ile yapılacaktı.

Hükümetin kararı nedeni ile çok değerli 3.5 yıl kaybedildi. Şimdilerde işte onun sıkıntısını çekiyoruz.

 

[Mehmet Özen]

Ben paragraf paragraf açıklamayı zaten sizin gibiler için yapmıyorum. Okumazsınız olur biter.

Konu hakkında bilgi isteyen, merak eden kişiler için yapıyorum. Yorumunuzu görünce zaten bilgi almak değil amacınız.

Ayrıca kimin hangi partili olduğunu nereden biliyorsunuz da böyle ithamlar ile insanları suçluyorsunuz?

Savunma sanayi konusu partiler ya da hükümetler üzeri bir konudur benim gözümde. Benim gibi 35 yıldır bu sektörü yarı profesyonel olarak takip eden birine bu yakıştırma enteresan.

Renkdaş yazılarını ilgiyle takip ediyorum. Aynen devam.

 

[Mert Kamacı]

2028 Seçimlerine kadar Savunma Sanayii'de havacılık adına müspet gelişmeleri unutalım.

HSS işi için dışa bağımlı değiliz, tek olumlu kısım bu. Elbette Roketsan ve Aselsan ile de mühimmat açısından iyi ilerliyoruz ve seri üretimlerde sorun yok.

Ancak Havacılık için müspet gelişmeler ancak 2030'larda görebileceğiz, bu süreçte de Yunanistan'a karşı hava üstünlüğünü vereceğiz, buna bir çözüm yok.

Hss konusunda elimizde net veriler olsa daha aydınlatıcı olur diye düşünüyorum sevgili Ata

Mesela bizim ürettiğimiz bu hss'ler hiç sahada gerçek bir savaşta filan kullanılıyor mu

Bilgin var mı bu konuda acaba